Istnieją takie przepisy, które raz poznane zostają z nami na zawsze — wracamy do nich po latach, ulepszamy je, dzielimy się z rodziną. Takim właśnie przepisem jest ciasto na maślance. Pierwszy raz jadłem je w dzieciństwie, gdy babcia piekła ogromną blachę „maślankowca”, zawsze z dodatkiem porzeczek z ogrodu. Smak był lekko kwaskowaty, konsystencja puszysta, a zapach pieczenia wypełniał całe mieszkanie. Dziś dzielę się przepisem, który nie tylko wiernie odtwarza ten smak, ale sprawdza się zawsze, nawet w najbardziej zabiegany dzień.
Dlaczego ciasto na maślance to klasyk, który nigdy się nie starzeje?
Ciasto na maślance to przykład cukiernictwa domowego w najlepszym wydaniu. Maślanka, jako składnik, znana jest w kuchniach od pokoleń — była wykorzystywana do wypieku chleba, placków i ciast, zwłaszcza na wsiach. Dzięki swoim właściwościom zakwaszającym i delikatnie fermentowanym smaku, świetnie współgra z sodą oczyszczoną i proszkiem do pieczenia, dając efekt puszystości bez potrzeby użycia drożdży.
Niezależnie od tego, czy wybierzesz szybkie ciasto na maślance z owocami sezonowymi czy pozostaniesz przy minimalistycznej wersji podstawowej, efekt końcowy za każdym razem będzie równie zachwycający: miękkie, wilgotne, puszyste ciasto o przyjemnie mlecznym aromacie. Szczególne miejsce w tym przepisie zajmują sezonowe owoce — ciasto z czerwonymi porzeczkami lub ciasto z porzeczkami czerwonymi to wyjątkowy hołd dla polskiego lata.
Lista składników (na formę 24×35 cm lub tortownicę 26 cm)
Składniki mokre:
– 2 jajka
– 250 ml maślanki (pełnotłustej lub 2%)
– 120 ml oleju rzepakowego lub słonecznikowego
– 1 łyżeczka ekstraktu z wanilii
Składniki suche:
– 280 g mąki pszennej typ 450 lub 500
– 180 g cukru (najlepiej drobny do wypieków)
– 1 ½ łyżeczki proszku do pieczenia
– ½ łyżeczki sody oczyszczonej
– szczypta soli
Dodatki opcjonalne:
– 200–250 g porzeczek (mogą być świeże lub mrożone, bez konieczności rozmrażania)
– cukier puder do posypania (po upieczeniu)
Wykonanie krok po kroku – najlepsze ciasto z maślanką i porzeczkami
Krok 1: Przygotowanie składników
Zacznij od przygotowania składników. Wszystkie powinny być w temperaturze pokojowej, zwłaszcza maślanka – zimna może spowodować, że olej lub tłuszcz się zwarzy. Wyjmij jajka i maślankę z lodówki na około 30 minut przed rozpoczęciem.
Porzeczki (jeśli używasz świeżych) dokładnie opłucz i osusz na papierowym ręczniku. Jeśli używasz mrożonych, pozostaw je w zamrażalniku do momentu dodania – dzięki temu zachowają swój kształt i nie puszczą zbyt dużo soku.
Krok 2: Wymieszanie mokrych składników
W dużej misce roztrzep jajka rózgą kuchenną lub mikserem ręcznym na średnich obrotach do lekkiego spienienia, około 1 minuty. Dodaj maślankę, olej oraz ekstrakt waniliowy. Wymieszaj do uzyskania jednolitej konsystencji. Nie miksuj nadmiernie – chodzi o połączenie składników, nie ich napowietrzenie.
Krok 3: Suche składniki
W osobnej misce przesiej mąkę razem z proszkiem do pieczenia, sodą oczyszczoną i szczyptą soli. Dodaj cukier i wymieszaj rózgą lub łyżką. Dzięki przesiewaniu ciasto stanie się lżejsze i bardziej puszyste.
Krok 4: Połączenie składników
Dodaj suche składniki do mokrych w dwóch partiach, mieszając tylko do momentu połączenia się masy. Uważaj — nie mieszaj zbyt długo, bo ciasto może stać się twarde. Idealna konsystencja to gładka, dość gęsta masa, wolno spływająca z łyżki.
Krok 5: Formowanie ciasta
Przygotuj formę do pieczenia – wyłóż ją papierem lub wysmaruj masłem i oprósz mąką. Przelej ciasto do formy i rozprowadź równomiernie szpatułką.
Porzeczki obtocz delikatnie w odrobinie mąki — zapobiegniesz ich opadaniu na dno. Rozsyp je równomiernie po wierzchu ciasta, lekko je wciskając (ale nie zakrywając całej powierzchni – pozwól im się zatopić podczas pieczenia).
Krok 6: Pieczenie
Wstaw ciasto do piekarnika nagrzanego do 170°C (góra-dół, bez termoobiegu). Piecz przez 35–45 minut. Czas może się delikatnie różnić w zależności od piekarnika – sprawdzaj suchym patyczkiem od 35. minuty. Patyczek powinien wyjść suchy, z ewentualną odrobiną wilgotnego okruchu (nie mokrego ciasta).
Po upieczeniu wyjmij ciasto z piekarnika i pozostaw do przestygnięcia na kratce przez co najmniej 20 minut. Dopiero po tym czasie możesz delikatnie wyjąć je z formy.
Krok 7: Serwowanie
Przed podaniem posyp ciasto cukrem pudrem. Pasuje idealnie do porannej kawy, herbaty lub jako deser po obiedzie. Ciasto z porzeczkami czerwonymi wyjątkowo dobrze komponuje się z łyżką śmietanki lub kulką lodów waniliowych.
Warianty smakowe i porady praktyczne
Opcjonalne dodatki
– Zamiast porzeczek możesz użyć innych owoców – malin, borówek, jabłek, śliwek lub mieszanki.
– Dodaj do suchych składników ½ łyżeczki cynamonu – szczególnie dobrze komponuje się z jabłkami.
– Do mokrej masy można dodać 50 g wiórków kokosowych lub posiekanych orzechów – ciasto zyska nową teksturę.
Czy można zamrozić?
Tak, spokojnie możesz zamrozić upieczony placek na maślance w całości lub porcjami. Po rozmrożeniu przez noc w lodówce nadal będzie wilgotny i miękki. Przed podaniem lekko podgrzej go w piekarniku — poprawi strukturę i uwolni intensywniejszy aromat.
Opcja bezglutenowa
Ciasto na maślance bardzo dobrze wychodzi również w wersji bezglutenowej. Użyj mieszanki mąk bezglutenowych do wypieków (np. kukurydziana + ziemniaczana + ryżowa w proporcji 2:1:1). Ważna uwaga — w wersji bez glutenu konieczne jest dodanie około ½ łyżeczki gumy ksantanowej dla struktury.
Czym różni się ciasto z porzeczkami od klasycznego ucieranego?
Placek na maślance nie wymaga długiego ucierania masła z cukrem. Dzięki użyciu oleju i fermentowanych produktów mlecznych jak maślanka, otrzymujemy szybko konsystencję zbliżoną do klasycznego ucieranego ciasta. Wilgotność jest wyższa, a wersja z porzeczkami daje też przyjemny kontrast smakowy — kwaskowatość niszczy monotonię słodyczy.
Podsumowanie: powrót do domowych korzeni
Ciasto z porzeczkami czerwonymi na maślance to nie tylko wypiek – to smak dzieciństwa, powrót do kuchennych zapachów, które znało się już od najmłodszych lat. Połączenie prostoty wykonania z niesamowitym efektem końcowym sprawia, że szybkie ciasto na maślance ma szansę stać się Twoim nowym klasykiem.
Pamiętaj, że ten przepis to baza – raz przygotowując idealne ciasto z maślanką według tego przepisu, możesz potem eksperymentować z dodatkami i modyfikacjami. Porzeczki? Świetnie. Ale też maliny, śliwki, gruszki, a nawet orzechy czy czekolada. Pozwól sobie na kreatywność – i smakuj domowych chwil przy stole.