Zapach pieczonego makowca unosił się w całym domu i zawsze zwiastował święta – bez względu na porę roku, kiedy babcia piekła drożdżowy zawijaniec z makiem. Jako dzieci potrafiliśmy grzebać palcem w cieście, żeby wydłubać choć odrobinę słodkiego, migdałowo-miodowego nadzienia makowego. Tradycyjny makowiec nie był tylko deserem, był symbolem starannie pielęgnowanej tradycji rodzinnej – receptury oddawanej z pokolenia na pokolenie. Dziś dzielę się przepisem, który dorównuje temu babcinemu – na wilgotny, puszysty i pełen maku makowiec tradycyjny.
Makowiec tradycyjny – nie tylko dla zaawansowanych
Tradycyjny makowiec zawijany to jedno z tych ciast, które wymagają nieco uwagi i cierpliwości, ale odwdzięczają się smakiem nieporównywalnym z żadnym innym wypiekiem. Wilgotne i aromatyczne nadzienie z mielonego maku, orzechów, miodu i suszonych owoców otulone miękkim, elastycznym ciastem drożdżowym tworzy deser, który sprawdza się od Wigilii po leniwe, niedzielne popołudnie.
W Polsce makowiec święci triumfy szczególnie w okresie świątecznym ze względu na znaczenie maku w kulinarnej tradycji – wierzono, że zapewnia on dobrobyt, płodność i chroni przed złymi mocami. Jednak oprócz znaczenia symbolicznego, mak to także zdrowe źródło wapnia, błonnika i cennych kwasów tłuszczowych.
Choć drożdżowe ciasto może onieśmielać, z dobrze dobranymi proporcjami, odpowiednią temperaturą składników i właściwym wyrastaniem każde ambitne domowe wypieki mogą zakończyć się sukcesem. Przepis, który proponuję, opiera się na tradycyjnych proporcjach i metodzie, wzbogaconej o rady, które pomagają uzyskać idealną strukturę ciasta i pełnię smaku nadzienia.
Składniki
Na ciasto drożdżowe:
– 500 g mąki pszennej typ 550 (najlepiej przesianej)
– 25 g świeżych drożdży (lub 7 g drożdży instant)
– 60 g cukru
– 1 łyżka miodu
– 250 ml mleka (pełnotłustego, lekko ciepłego – ok. 35–37°C)
– 2 żółtka
– 1 jajko
– 80 g masła (roztopionego, ostudzonego)
– Szczypta soli
– Skórka otarta z 1 cytryny
– Opcjonalnie: kilka kropel ekstraktu waniliowego
Na nadzienie makowe:
– 300 g suchego maku niebieskiego
– 100 ml mleka
– 100 ml wody
– 100 g cukru
– 1 łyżka miodu
– 60 g masła
– 100 g rodzynek (namoczonych przez 15 minut w gorącej wodzie lub rumie)
– 80 g orzechów włoskich (posiekanych)
– 2 białka (do ubicia na pianę)
– 1 łyżeczka cynamonu
– ½ łyżeczki zmielonego kardamonu
– 1 łyżeczka ekstraktu migdałowego lub waniliowego
Dodatkowo:
– 1 jajko wymieszane z 1 łyżką mleka (do posmarowania wierzchu)
– Mak lub płatki migdałów do posypania (opcjonalnie)
– Cukier puder do dekoracji
Jak przygotować idealny drożdżowy makowiec zawijany – krok po kroku
Krok 1: Przygotowanie maku
1. Mak zalej mlekiem i wodą w równych proporcjach i zagotuj. Gotuj na małym ogniu przez 15 minut, często mieszając, by nie przywarł do dna.
2. Przecedź mak przez bardzo gęste sito lub gazę, dobrze osączając płyn.
3. Zmiel mak dwukrotnie w maszynce do mielenia (z drobnym sitkiem) lub użyj blendera (mak powinien być bardzo drobny, przypominający papkę).
4. W dużym rondlu rozpuść masło z cukrem, miodem i przyprawami. Dodaj mak i duś przez 5–7 minut na niskim ogniu. Zdejmij z ognia, dodaj rodzynki, posiekane orzechy i aromaty. Odstaw do przestygnięcia.
5. Gdy masa lekko się przestudzi, dodaj delikatnie ubite na pianę białka (piana powinna być miękka, nie sztywna).
Krok 2: Ciasto drożdżowe
1. Przygotuj rozczyn: w miseczce rozdrobnij drożdże, dodaj 1 łyżkę cukru, łyżkę mąki i 50 ml letniego mleka. Wymieszaj i odstaw na 10–15 minut w ciepłe miejsce, aż zacznie intensywnie rosnąć.
2. W dużej misie (najlepiej szklanej lub ceramicznej) przesiać mąkę, dodać sól, cukier, skórkę cytrynową. W osobnej misie roztrzep jajko i żółtka z miodem i wanilią.
3. Do przesianej mąki wlej rozczyn, wlej jajka i powoli zacznij wyrabiać ciasto ręką lub mikserem z hakiem do ciasta drożdżowego. Stopniowo dolewaj mleko.
4. Po kilku minutach dodaj letnie, roztopione masło i wyrabiaj całość, aż uzyskasz gładkie, elastyczne ciasto (ok. 10 minut). Ciasto nie powinno kleić się mocno do rąk, ale też nie może być zbyt zwarte.
5. Uformuj kulę, włóż do misy, przykryj lnianą ściereczką i odstaw w ciepłe miejsce na 1,5 godziny do wyrośnięcia (powinno podwoić objętość).
Krok 3: Wałkowanie i zawijanie
1. Wyrośnięte ciasto wyjmij na oprószony lekko mąką blat i krótko zagnieć.
2. Podziel na dwie równe części.
3. Każdy kawałek rozwałkuj na prostokąt o grubości około 5 mm, długości około 30–35 cm.
4. Na każdy prostokąt rozprowadź równą warstwę nadzienia makowego, zostawiając 2 cm wolnej przestrzeni od krawędzi.
5. Zwiń jak roladę, zaczynając od dłuższego boku. Końce delikatnie zawiń pod spód, aby nadzienie nie wypłynęło.
6. Zawinięte makowce przełóż na blaszkę wyłożoną papierem do pieczenia, zachowując między nimi odstęp.
7. Przykryj ściereczką i pozostaw do napuszenia na 30 minut.
Krok 4: Pieczenie i wykańczanie
1. Piekarnik nagrzej do 180°C (góra-dół).
2. Tuż przed pieczeniem posmaruj wierzch makowców jajkiem roztrzepanym z mlekiem. Możesz posypać makiem lub migdałami.
3. Piecz przez 30–35 minut, aż wierzch stanie się złocisto-brązowy, a ciasto wyraźnie urośnie.
4. Po upieczeniu pozostaw do wystudzenia na kratce.
Krok 5: Dekoracja
1. Gdy makowiec tradycyjny całkowicie wystygnie, oprósz go obficie cukrem pudrem lub polukruj klasycznym białym lukrem cytrynowym (cukier puder + kilka kropel soku z cytryny).
2. Alternatywnie można polać go roztopioną czekoladą deserową.
Jak przechowywać makowiec, żeby nie stracił wilgotności?
Tradycyjny makowiec najlepiej przechowywać owinięty folią aluminiową lub w szczelnej puszce wyłożonej pergaminem. Dzięki temu zachowa wilgotność na kilka dni. Nie chowaj go do lodówki – chłód może sprawić, że ciasto zrobi się twarde i utraci swoją puszystość. Można go też mrozić – wtedy owiń w folię spożywczą, a potem aluminiową, by zachować świeżość nawet przez miesiąc.
Podsumowanie
Drożdżowy makowiec zawijany jak u babci to kwintesencja domowego wypieku – tradycja, smak i zapach zaklęte w miękkim, pachnącym cieście. Klucz do sukcesu leży w dokładnym przygotowaniu zarówno nadzienia, jak i ciasta – niezbyt suchego, odpowiednio napuszonego i dobrze wyrobionego. Makowiec tradycyjny nie tylko wprowadza odświętny nastrój, ale także pozwala przekazać kolejnemu pokoleniu kulinarne dziedzictwo.
Zachęcam do eksperymentowania – zamiast rodzynek użyj kandyzowanej skórki pomarańczowej, do ciasta dodaj odrobinę spirytusu, a do nadzienia – białej czekolady. Tradycja to punkt wyjścia, ale własne modyfikacje czynią przepis jeszcze bardziej osobistym.
