Tradycyjny miodownik z kaszą manną to nie tylko gratka dla podniebienia, ale i powrót do kuchennych wspomnień z dzieciństwa. Pamiętam, jak moja babcia szykowała to ciasto z okazji świąt – cała kuchnia pachniała miodem, masłem i przyprawami korzennymi. Jej miodownik był zawsze perfekcyjnie przełożony kremem z kaszy manny, wilgotny, aromatyczny i rozpływający się w ustach. Przepis ten pielęgnuję do dziś, wprowadzając tylko minimalne zmiany, by podkreślić to, co w nim najcenniejsze – tradycję, smak i naturalne składniki.
O miodowniku – słodka historia tradycyjnego ciasta miodowego
Miodownik z kremem budyniowym (często mylnie utożsamiany z piernikiem z kremem budyniowym) to klasyczne ciasto, które ma swoje korzenie w kuchni kresowej i polskiej tradycji kulinarnej. Charakteryzuje się kilkoma cienkimi warstwami miodowego ciasta przełożonymi kremem – zwykle z kaszy manny, czasem urozmaiconym dodatkiem kajmaku, orzechów lub dżemu. Popularnym wariantem jest miodownik z kajmakiem czy też miodownik z masą kajmakową – wersja bogatsza, bardziej deserowa, przypominająca nieco piernik z masą kajmakową.
W odróżnieniu od piernika, który czerpie swój charakter z przypraw korzennych, miodownik bazuje na intensywnym smaku miodu, który nadaje ciastu unikalnej miękkości i głębokiego aromatu. Kluczem do idealnego miodownika nie jest tylko proporcja składników, ale też ich jakość – tu nie ma miejsca na kompromisy.
W tym przepisie skupimy się na wersji z kremem z kaszy manny. Będzie to klasyczne ciasto miodowe z kajmakiem i kremem mannianym – połączenie, które zadowoli zarówno tradycjonalistów, jak i nowoczesnych smakoszy.
Składniki na miodownik z kremem z kaszy manny
Ciasto miodowe:
– 600 g mąki pszennej (typ 450–500)
– 200 g cukru pudru
– 200 g masła (zimnego)
– 2 duże jajka
– 3 łyżki naturalnego miodu (najlepiej gryczanego lub lipowego)
– 2 łyżeczki sody oczyszczonej
– 2 łyżki mleka
Krem z kaszy manny:
– 750 ml mleka
– 100 g kaszy manny (błyskawicznej)
– 200 g masła (w temperaturze pokojowej)
– 150 g cukru
– 1 opakowanie cukru wanilinowego lub 1 łyżeczka ekstraktu waniliowego
– kilka kropel aromatu rumowego lub migdałowego (opcjonalnie, dla głębi smaku)
Polewa kajmakowa i dekoracja (opcjonalna):
– 1 puszka masy kajmakowej (ok. 400 g)
– 50 g posiekanych orzechów włoskich
– 1–2 łyżki mleka (do rozrzedzenia kajmaku)
Przepis krok po kroku: jak upiec miodownik z kremem
1. Przygotowanie ciasta miodowego
1. W misce wymieszaj mąkę z cukrem pudrem i sodą oczyszczoną.
2. Dodaj zimne masło pokrojone w kostkę i siekaj składniki nożem lub rozcieraj palcami do uzyskania konsystencji drobnych okruchów.
3. W osobnym rondelku podgrzej miód z mlekiem, aż będzie ciepły, ale nie gorący (ok. 40–50°C).
4. Do mąki dodaj jajka oraz podgrzany miód z mlekiem. Zagnieć elastyczne, gładkie ciasto. W razie potrzeby dodaj odrobinę mąki, by nie kleiło się do rąk.
5. Podziel ciasto na cztery równe części. Każdą część rozwałkuj na cienki prostokąt pasujący do standardowej blachy (ok. 25×35 cm).
6. Każdy blat piecz osobno na papierze do pieczenia w temperaturze 180°C przez ok. 7–9 minut. Uważaj, by się nie przepiekły – mają pozostać jasnobrązowe.
7. Upieczone blaty ułóż na kratce i pozwól im całkowicie wystygnąć. Spokojnie można to zrobić dzień wcześniej – po upieczeniu ciasto jest twarde, zmięknie po przełożeniu kremem.
2. Krem z kaszy manny
1. Mleko wlej do rondla, dodaj cukier, cukier wanilinowy i doprowadź do wrzenia.
2. Gdy mleko zawrze, wsypując cienką strużką, dodaj kaszę mannę, intensywnie mieszając (najlepiej trzepaczką kuchenną), by nie powstały grudki.
3. Gotuj na małym ogniu przez 2–3 minuty, aż masa zgęstnieje i zacznie „pyrkać”.
4. Odstaw do całkowitego wystudzenia. To bardzo ważne, by kasza była chłodna przed dodaniem masła – inaczej krem może się zwarzyć.
5. Masło utrzyj mikserem na puszystą masę. Cały czas miksując, dodawaj po łyżce zimnej kaszy z mlekiem. Na koniec możesz dodać kilka kropel aromatu migdałowego lub rumowego.
3. Składanie ciasta
1. Przygotuj macierzystą blachę i wyłów z niej papier do pieczenia. Najlepiej złożyć ciasto w tej samej formie, w której piekliśmy spody.
2. Na pierwszy blat miodowy wyłóż ¼ kremu i rozsmaruj równo.
3. Powtórz czynność dla pozostałych warstw – ciasto, krem, ciasto, itd. Ostatnia warstwa to ciasto – pozostaje nieprzełożona.
4. Dociśnij całość delikatnie (najlepiej położyć deskę i lekko obciążyć), by warstwy się scalały.
4. Wykończenie z kajmakiem i orzechami
1. Masę kajmakową możesz delikatnie podgrzać z 1–2 łyżkami mleka, aby łatwiej się rozprowadzała.
2. Posmaruj nią wierzch ciasta.
3. Posyp orzechami włoskimi i delikatnie dociskaj, by przylegały do polewy.
4. Wstaw ciasto do lodówki na minimum 12 godzin, a najlepiej na całą dobę – przez ten czas blaty zmiękną, a aromaty się przegryzą.
Warianty i wskazówki kulinarne
Miodownik z orzechami i kajmakiem
Jeśli chcesz uzyskać wersję bogatszą, dorzuć do kremu garść prażonych orzechów włoskich albo laskowych. Możesz też posmarować między warstwami odrobiną masy kajmakowej – uzyskasz wtedy coś pomiędzy klasycznym miodownikiem z budyniem a miodownikiem z masą kajmakową, co przypomina piernik z masą kajmakową.
Ciasto miodowe z kajmakiem w wersji świątecznej
Ciasto świetnie nadaje się na święta. Możesz dodać do masy kremowej kilka posiekanych, suszonych śliwek lub żurawin. Ich lekka cierpkość doskonale równoważy słodycz kajmaku i miodu.
Jak przechowywać miodownik?
Ciasto najlepsze jest po 24–48 godzinach od przygotowania, gdy miodowe blaty zmiękną i wchłoną wilgoć z kremu. Można je przechowywać w lodówce do 5 dni w szczelnym pojemniku.
Podsumowanie
Miodownik z budyniem, na bazie klasycznej kaszy manny, to esencja tradycyjnego, polskiego smaku – intensywnie miodowe ciasto z delikatnie waniliowym kremem, wzbogacone kajmakiem i chrupiącymi orzechami. Co ważne – to ciasto dojrzewające, z każdym dniem jeszcze smaczniejsze. Miodownik z kajmakiem nie musi być zarezerwowany wyłącznie na święta – jego harmonijna słodycz i prostota wykonania sprawiają, że to deser idealny także na uroczystości rodzinne, niedzielne popołudnia czy jako domowy wypiek do kawy.
Zachęcam do eksperymentowania z dodatkami – być może Twoja rodzinna wersja uwzględni kwaśny dżem porzeczkowy albo krem z nutką kawy? Nie bój się modyfikować – miodownik, jak każda dobra tradycja, najlepiej smakuje, gdy ma swój domowy akcent.
