Mazurek kajmakowy z orzechami to deser, który w moim rodzinnym domu był wyczekiwany bardziej niż żurek czy jajka faszerowane. Pamiętam babcię, która tydzień przed Wielkanocą robiła domowy kajmak mieszając mleko skondensowane godzinami na małym ogniu. Dziś można pójść na skróty, ale smak i wspomnienia zostają. Mazurek z orzechami i miodem to klasyka świątecznego stołu, której nie warto komplikować, by był tym bardziej niezawodny.
Mazurek z orzechami – tradycja i smak zaklęte w prostocie
Mazurek to jedno z najstarszych i najbardziej charakterystycznych polskich ciast wielkanocnych. Jego geneza sięga czasów staropolskich, gdzie podawano go po zakończeniu 40-dniowego postu jako sycący i bogaty w składniki deser — symbol radości i nadchodzącej wiosny. Spośród wielu wersji mazurków, to mazurek z orzechami i kajmakiem zyskał największą popularność. Zarówno za sprawą swojego bogatego smaku, jak i efektownego wyglądu.
Tradycyjnie mazurek bazuje na cienkim, kruchym spodzie i obfitym nadzieniu. Warstwa kajmaku przygotowanego z mleka skondensowanego, miodu i masła, wspaniale łączy się z chrupiącymi orzechami włoskimi i laskowymi. Mazurek z orzechami i miodem nie tylko pięknie prezentuje się na stole, ale też długo zachowuje świeżość — to ciasto można przygotować nawet kilka dni przed świętami.
Lista składników
Ciasto kruche:
– 300 g mąki pszennej (najlepiej typ 450 lub 500)
– 200 g masła (zimnego, pokrojonego w kostkę)
– 2 żółtka
– 50 g cukru pudru
– 1 łyżka kwaśnej śmietany 18%
– szczypta soli
Kajmak domowy (lub gotowy kajmak z puszki, ale lepszy będzie domowy):
– 1 puszka mleka skondensowanego słodzonego (ok. 400 g)
– 50 g masła
– 1 łyżka miodu (najlepiej wielokwiatowego)
Dodatki i dekoracja:
– 100 g orzechów włoskich
– 50 g orzechów laskowych
– 1 łyżka miodu (do polania)
– szczypta soli morskiej (opcjonalnie, dla zrównoważenia słodyczy)
– (opcjonalnie) płatki migdałów, pestki dyni lub skórka pomarańczowa kandyzowana
Przepis krok po kroku
1. Przygotowanie kruchego spodu
1. Do dużej miski przesiej mąkę i cukier puder. Dodaj szczyptę soli.
2. Wsyp pokrojone w kostkę zimne masło. Rozetrzyj palcami lub posiekaj nożem, aż uzyskasz konsystencję mokrego piasku.
3. Dodaj żółtka oraz łyżkę śmietany i szybko zagnieć ciasto. Uważaj, by nie przegrzać masła — im chłodniejsze składniki, tym bardziej kruchy będzie spód.
4. Gotowe ciasto uformuj w dysk, zawiń w folię i wstaw do lodówki na minimum 30 minut.
5. Po schłodzeniu rozwałkuj ciasto na cienki placek o grubości ok. 5 mm. Przenieś je do wyłożonej papierem do pieczenia formy (najlepiej prostokątnej, np. 25×30 cm).
6. Dociśnij brzegi i wyrównaj powierzchnię. Brzegi można lekko podwinąć, by masa kajmakowa nie wypływała.
7. Całość nakłuj widelcem w kilku miejscach. Piecz w piekarniku nagrzanym do 180°C (góra-dół) przez 20–25 minut, aż spód nabierze złotego koloru. Odstaw do całkowitego wystudzenia.
2. Przygotowanie masy kajmakowej
Opcja szybka:
Jeśli korzystasz z gotowej masy kajmakowej z puszki, przełóż ją do garnka, dodaj 1 łyżkę miodu i łyżkę masła, podgrzewaj na małym ogniu, aż wszystkie składniki się połączą. Mieszaj intensywnie, by nie powstały grudki.
Domowy kajmak:
1. Puszkę mleka skondensowanego słodzonego gotuj przez 2 godziny w garnku z wodą (puszka musi być zamknięta i całkowicie przykryta wodą).
2. Po ostudzeniu otwórz i przełóż mascarę do rondelka. Dodaj 50 g masła oraz 1 łyżkę miodu.
3. Podgrzewaj mieszając, aż masa będzie jednolita i błyszcząca. Konsystencja powinna być gęsta, ale lejąca.
4. Odstaw do delikatnego przestudzenia (5–10 minut) — masa powinna być łatwa do rozsmarowania, ale nie gorąca.
3. Prażenie orzechów
1. Orzechy włoskie i laskowe rozłóż na blasze wyłożonej papierem do pieczenia.
2. Wstaw do piekarnika rozgrzanego do 170°C i piecz przez ok. 8–10 minut, aż orzechy się zarumienią i zaczną pachnieć. Uważaj, by ich nie przypalić.
3. Po wyjęciu laskowe orzechy zawiń w czystą ściereczkę i potrzyj, by usunąć brązową skórkę. To nie tylko poprawia estetykę, ale i smak.
4. Składanie mazurka
1. Na wystudzony kruchy spód równomiernie wylej ciepłą masę kajmakową. Rozprowadź ją dokładnie łopatką, zwracając uwagę na rogi ciasta.
2. Na wierzchu ułóż prażone orzechy – możesz ozdobić symetrycznie (np. tworząc wzór z całych połówek orzechów), lub luźno posypać po całości.
3. Całość możesz oprószyć odrobiną gruboziarnistej soli morskiej – taki kontrast smakowy świetnie podbija głębię słodyczy.
4. Całość skrop lekko miodem – wystarczy łyżka, równomiernie rozprowadź ją pędzelkiem lub łyżeczką.
5. Jeśli masz ochotę, dodaj inne dekoracje — płatki migdałów, skórkę pomarańczową, pestki dyni – wszystko zależy od twojej kreatywności i gustu.
6. Odstaw mazurka na kilka godzin do schłodzenia, najlepiej na noc do lodówki – masa kajmakowa stężeje, a smaki się przenikną.
Porady techniczne:
– Jeśli spód ma tendencję do podnoszenia się podczas pieczenia, możesz zastosować tzw. metodę ślepego pieczenia – wyłóż ciasto papierem pergaminowym i obciąż (np. suchym grochem lub ceramicznymi kulkami).
– Ciasto kruche najlepiej przygotować dzień wcześniej – łatwiej się wałkuje i jest bardziej plastyczne.
– Mazurek przechowuj w chłodnym miejscu, najlepiej pod przykryciem – spokojnie wytrzyma 4–5 dni.
Podsumowanie
Mazurek z orzechami i kajmakiem to deser, który łączy w sobie smak tradycji z prostotą wykonania. Kruchy spód, słodka masa kajmakowa i prażone orzechy tworzą kompozycję, która zadowoli najbardziej wymagające podniebienia. Dodatkowa nuta miodu dodaje głębi, a lekka słoność orzechów łamie słodycz. Ten wielkanocny klasyk to nie tylko hołd dla rodzinnych receptur, ale też doskonała baza do kulinarnych eksperymentów. Próbuj innych dodatków: suszonych owoców, czekolady, przypraw korzennych. Najważniejsze, że mazurek z orzechami zawsze się udaje i smakuje równie dobrze na świątecznym stole, jak i na co dzień.
