Kluski śląskie z dziurką mają wyjątkową historię i miejsce na polskich stołach – nie tylko na Śląsku. Moja babcia opowiadała, że w czasach powojennych to było danie, które jednoczyło rodzinę: tanie, sycące, a przy tym niezwykle eleganckie, gdy podawano je z mięsnym sosem. Kluski zawsze formowali wszyscy wspólnie, a młodsi domownicy mieli przywilej robienia dziurek – ważnego znaku rozpoznawczego tej potrawy. Ta skromna dziurka, według babci, miała „łapać sos pieczeniowy jak serce łapie miłość”.
Dlaczego warto robić kluski śląskie w domu?
Kluski śląskie są nie tylko tradycyjnym daniem, ale również idealnym dodatkiem do wszelkiej maści gulaszów, pieczeni czy dań wegetariańskich opartych na esencjonalnym sosie. W szczególności kluski śląskie z sosem pieczeniowym to połączenie, które od dekad gości na polskich stołach w niedziele i święta. Są miękkie, delikatne, a ich neutralny smak czyni je doskonałym nośnikiem smaku intensywnych dodatków.
Choć mogą wydawać się proste, ich wykonanie wymaga wiedzy i wprawy. Zbyt dużo mąki – i będą gumowate, zbyt mało – rozpadną się w czasie gotowania. Kluczem jest proporcja, odpowiednia konsystencja i właściwa obróbka. Oto sprawdzony, ekspercki przepis, który pozwoli uzyskać kluski śląskie z dziurką, które zawsze wychodzą miękkie, jędrne i doskonale trzymają formę.
Składniki
Na około 4 porcje (około 24 kluski):
– 1 kg ziemniaków (najlepiej typu C – mączyste, sypkie)
– około 250 g mąki ziemniaczanej (czyli ¼ objętości ugotowanych i przetartych ziemniaków)
– 1 jajko (opcjonalne – ułatwia formowanie i poprawia spójność, zwłaszcza dla początkujących)
– sól do gotowania (około 1 łyżeczki na litr wody)
Opcjonalnie do podania:
– Sos pieczeniowy z pieczonego mięsa lub grzybowy
– Masło klarowane do polania
Przygotowanie krok po kroku
Krok 1: Wybór i gotowanie ziemniaków
Podstawą dobrego kluskowego ciasta są odpowiednie ziemniaki. Wybieramy ziemniaki typu C – najbardziej mączyste, sypkie, bogate w skrobię. Tego typu ziemniaki po ugotowaniu łatwo się rozpadają i najlepiej chłoną mąkę ziemniaczaną.
1. Obierz ziemniaki. Pokrój je na mniejsze kawałki w miarę jednakowej wielkości, by gotowały się równomiernie.
2. Gotuj w osolonej wodzie (1 łyżeczka soli na litr wody), aż będą całkowicie miękkie – test widelcem powinien dawać zerowy opór.
3. Odcedź ziemniaki dobrze i pozostaw na kilka minut, aby odparowały. Można też podgrzać je jeszcze przez 2–3 minuty na bardzo dużej patelni bez tłuszczu – chodzi o odparowanie maksymalnej ilości wody.
Krok 2: Przecieranie ziemniaków
Klasyczne kluski wymagają gładkości. W tym właśnie miejscu leży tajemnica miękkości i lekkości.
1. Ziemniaki przecieramy przez praskę lub mielimy w maszynce do mięsa z drobnym sitkiem.
2. Można je też przetrzeć przez sitko lub ustawić do przetarcia przez ręczną tarkę – najważniejsze, by uzyskać strukturę finezyjnego puree, bez grudek.
3. Pozostaw do lekkiego przestudzenia.
Krok 3: Odmierzanie mąki ziemniaczanej
Podziel przetarte ziemniaki na ćwiartki – najlepiej odrysować delikatną krzyżową linię w misce.
1. Wyjmij jedną ćwiartkę ziemniaków i odłóż na bok. W jej miejsce wsyp równej wysokości mąkę ziemniaczaną (czyli dokładnie ¼ masy ziemniaczanej, mierzonej objętościowo, nie wagowo).
2. Dodaj odłożoną ćwiartkę ziemniaków z powrotem do reszty.
3. Dodaj jajko, jeśli używasz. To nie jest obowiązkowe – tradycyjne śląskie gospodynie nie używały jajek do klusek – ale jajko ułatwia początkującym formowanie i sprawia, że ciasto jest mniej kruche i trudne w obróbce.
Krok 4: Wyrabianie ciasta
1. Wszystko zagniataj dłońmi (zimnymi, lekko zwilżonymi), aż do uzyskania jednolitej, lekkiej, elastycznej masy.
2. Jeśli ciasto się klei – dodaj odrobinę mąki ziemniaczanej, ale uważaj, by nie przesadzić.
3. Prawidłowo wyrobiona masa nie powinna się kleić do rąk, ale nie powinna być też zbyt sucha ani ziarnista.
Krok 5: Formowanie klusek z dziurką
1. Nabieraj porcję ciasta wielkości orzecha włoskiego (ok. 30 g).
2. Formuj kulkę, którą następnie delikatnie spłaszcz dłońmi – nie za mocno, tylko lekko, do ok. 1,5 cm grubości.
3. Opuszkiem kciuka zrób na środku głęboką dziurkę – to miejsce zbierania sosu przy podaniu. Dziurka nie może być symboliczna – powinna mieć średnicę min. 1 cm i być wyraźnie zagłębiona.
Wskazówka: Formując kluski, co jakiś czas przepłucz dłonie zimną wodą – zapobiega to klejeniu się ciasta.
Krok 6: Gotowanie klusek
1. W dużym garnku zagotuj wodę z solą (1 łyżeczka na litr wody).
2. Tuż przed wrzuceniem klusek zmniejsz ogień – wrzucamy kluski na lekko wrzącą, ale nie buzującą wodę.
3. Kluski wrzucaj partiami – nie więcej niż 10 na raz – by woda nie przestawała się gotować.
4. Po wypłynięciu gotuj jeszcze 2–3 minuty. Jeśli kluski są większe, można je gotować ok. 5 minut.
5. Wyjmuj łyżką cedzakową i odkładaj na sito lub talerz (nie przykrywaj – para powinna odparować).
Wskazówka: Jeśli robisz większą ilość klusek na zapas – przelej lekko wystudzone zimną wodą, obtocz w oleju rzepakowym i przechowuj w lodówce. Można je przechowywać do 3 dni. Przed podaniem wystarczy je wrzucić do wrzątku lub podsmażyć na maśle.
Krok 7: Podanie – z czym serwować kluski śląskie?
Kluski śląskie z sosem pieczeniowym to absolutna klasyka regionalnej kuchni. Podajemy je z:
– pieczenią wołową w gęstym sosie z cebulą
– gulaszem wieprzowym lub z dziczyzny
– duszonymi boczniakami z czerwonym winem i cebulą
– sosem pieczeniowym z redukcji mięsnej (demi-glace)
– duszoną kapustą z kminkiem i boczkiem
Można je również polać stopionym masłem i podać jako samodzielne danie z mlekiem kwaśnym – tak jadano je dawniej na wsiach.
Podsumowanie
Kluczem do udanych klusek śląskich z dziurką jest precyzja w doborze składników, technika wyrabiania i czujność przy gotowaniu. Najlepsze wychodzą z mączystych ziemniaków, z odpowiednią ilością mąki ziemniaczanej. Wypróbuj wersję z i bez jajka, by znaleźć swój ulubiony balans między klasyką a wygodą.
Zainspiruj się – klasyczne kluski śląskie z sosem pieczeniowym zawsze będą sprawdzonym rozwiązaniem na rodzinny obiad. Ale nic nie stoi na przeszkodzie, by podać je z wegetariańskim ragoût, orzechowym sosem lub warzywnym sosem curry.
Zachęcam do eksperymentowania z formą i smakiem tradycyjnych klusek. Kluski śląskie to nie tylko historia – to wszechstronność, precyzja i niebywały komfort domowego jedzenia. Smacznego!
